Wyżyna Czesko-Morawska – zalesione pasmo górskie na granicy Moraw i Czech

Wyżyna Czesko-Morawska (wcześniej Czeskomorawska wysoczyna), ludowie Wysoczyna, to zalesione pasmo górskie na granicy Moraw i Czech. Wyżyna Czesko-Morawska leży głównie na obszarze kraju Wysoczyzny. Rozciąga się jednak także do województwa południowoczeskiego i południowomorawskiego, a dzięki północnej odnodze Železné hory, także do województwa pardubickiego i środkowoczeskiego. Wyżyna nie ma głównego pasma górskiego. Jest podzielona na kilka odrębnych jednostek, najwyższa góra Javořice (837 m. n.p.m.) należy do podjednostki Jihlavské vrchy, druga co do wielkości góra Devět skal (836 m. n.p.m.) należy do Žďárské vrchy.

Wyżyna Czesko-Morawska jest drugim najstarszym pasmem górskim w Republice Czeskiej (po Szumawie). Uformowała go orogeneza hercyńska w Palezoiku.

Park krajoobrazowy Železné hory

Železné hory to pasmo górskie o powierzchni 762 km² w północnej części Wyżyny Czesko-Morawskiej, stanowiące obszar chronionego krajobrazu na określonym obszarze. Z administracyjnego punktu widzenia największa część jego obszaru należy do województwa pardubickiego, południowo-zachodnia część do województwa Wysoczyna, a północno-zachodnia krawędź do województwa środkowoczeskiego. Całe Železné hory są bogato porośnięte zielenią. Lasy przeplatają się z łąkami, pastwiskami i polami na wysokościach 198–737 m. n.p.m., ze średnią wysokością 480 m n.p.m. Wysokość wyżyny zmniejsza się w kierunku północno-wschodnim w kierunku linii miast Chvaletice – Slatiňany – Proseč i w kierunku północno-zachodnim najniższym punktem jest poziom rzeki Łaby na wysokości 198 metrów w miejscowości Týnec nad Labem w województwie środkowoczeskim. Najwyższe wysokości od 600 do 700 m osiągają Góry Żelazne na południowym zachodzie i południowym wschodzie, zwłaszcza w szerszym sąsiedztwie miasta Hlinsko. Najwyższym szczytem obszaru chronionego krajobrazu jest Vestec (668 m. n.p.m.) na obszarze katastralnym wsi Slavíkov w województwie Wysoczyna oraz w obrębie jednostki geomorfologicznej wzgórze U obešeného (737 m. n.p.m.) na obszarze katastralnym gminy Svratouch w województwie pardubickim. Dużym magnesem turystycznym jest zapora Sečská na rzece Chrudimce. Jest to największy i najpopularniejszy teren rekreacyjny w województwie pardubickim. W Seču i najbliższej okolicy znajduje się nie tylko wspaniałe kąpielisko, ale także wiele zabytków, zamków i pałaców, wieże widokowe, skansen oraz wiele obiektów i atrakcji sportowych.

Park krajoobrazowy Žďárské vrchy

Park krajobrazowy Žďárské vrchy został utworzony w 1970 roku na terenie powiatów Žďár nad Sázavou, Havlíčkův Brod, Chrudim i Svitavy. Jego powierzchnia wynosi 71 tys. ha, z czego 46 % zajmują lasy, reprezentowane głównie w środkowej wyższej części. Park krajoobrazowy położony jest na wysokościach od 490 do 836 m.n.p.m. (najwyższy szczyt to Devět skal – pomnik przyrody, którego nazwa wywodzi się od skalnego labiryntu, który tworzy trzy długie grzbiety z dziewięcioma „wieżami” i trzema małymi „wieżyczki”). Można go bez przesady uznać za jedną z ostatnich dziewiczych oaz spokoju i czystej przyrody w sercu Republiki Czeskiej.

Misją obszaru chronionego krajobrazu jest zachowanie harmonijnie zrównoważonego krajobrazu kulturowego ze znaczącą reprezentacją ekosystemów naturalnych. W jego krajobrazie, ukształtowanym przez średniowieczną kolonizację dawnego lasu granicznego, pod zalesionymi grzbietami Žďárské vrchy splatają się pola i łąki z roślinnością drzewiastą, malowniczo wkomponowane stawy i osady wiejskie z elementami hóráckiego budownictwa ludowego. Ważnym zjawiskiem na obszarze chronionym jest woda. Žďárské vrchy są obszarem źródłowym na głównym europejskim dziale wodnym pomiędzy Morzem Północnym i Czarnym, obszar ten został uznany za obszar chroniony naturalnego gromadzenia się wody. Już od średniowiecza na gęstej sieci małych cieków wodnych powstał tu rozległy system stawów. Do najcenniejszych segmentów zaliczają się torfowiska i inne zbiorowiska podmokłe. Charakterystycznym elementem krajobrazu tego obszaru są także gnejsowe formacje skalne powstałe na zalesionych grzbietach Žďárské vrchy oraz mozaika rozproszonej roślinności drzewiastej z małymi lasami, kamienicami w krajobrazie wykorzystywanym przez rolników.

Krajobraz wokół Žďáru nad Sázavou oferuje nie tylko przyrodę, ale także wiele zabytków i wydarzeń kulturalnych. Największą atrakcją okolicy jest kościół pielgrzymkowy św. Jana Nepomucena na Zielonej Górze, wpisany na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO. Na terenie Žďárské vrchy znajdują się jednak także inne zabytki historyczne i kulturowe, z których najbardziej znane to skansen Betlém Hlinsko i ruiny zamku Zubštejn.

Inne atrakcje przyrodnicze Žďárské vrchy to Žákova hora, położona 2 km od osady Cikháj, czy formacja skalna Čtyři palice w pobliżu wsi Křižánky - skała gnejsowa, która powstała w wyniku mrozowego wietrzenia skał.

Krajobraz Žďárské vrchy przeplatają się z setkami kilometrów szlaków pieszych i rowerowych. Žďárské vrchy oferują również idealne warunki do uprawiania turystyki zimowej. Miłośnicy pływania i sportów wodnych docenią także liczne zbiorniki wodne, na przykład staw Velké Dářko, staw Pilská, staw Medlov, staw Sykovec lub staw Milovský.

Jihlavské vrchy – najwyższe pasmo Wyżyny Czesko-Morawskiej

Jihlavské vrchy to najwyższe pasmo górskie Wyżyny Czesko-Morawskiej. Jest to podjednostka geomorfologiczna należąca do Wyżyny Jaworzyckiej, wchodzącej w skład podsystemu Wyżyny Czesko-Morawskiej. Wzgórza leżą 10 km na północny zachód od Telczy lub 10 km na południowy zachód od Třeštu. Większa część Jihlavských vrchů jest stale zalesiona. Najwyższym szczytem Jihlavských vrchů i całej Wyżyny Czesko-Morawskiej jest Javořice (837 m.n.p.m.), na szczycie, który nie jest dostępny dla publiczności znajduje się nadajnik telewizyjny o wysokości 166 m widoczny z daleka. Poniżej Javořicí znajduje się formacja skalna Míchova skála z pięknym widokiem. W okolicy znajduje się zamek Roštejn lub ruiny zamku Štamberka. W południowej części znajduje się wiele starych kamieniołomów granitu, w Mrákotínie nadal wydobywa się. W 1923 r. wydobyto tu kamień – monolit, który dziś zdobi trzeci dziedziniec Zamku Praskiego; inicjatorem tego projektu był słoweński architekt Josip Plečnik.

Telcz – renesansowa perła Wysoczyny chroniona przez UNESCO

Miasto Telcz znajduje się pod górą Javořice na granicy Moraw i południowych Czech. Dominantą miasta jest zamek, będący jednym z najważniejszych zabytków architektury w okolicy, perłą architektury renesansu morawskiego. Trójkątny plac Zachariasza z Hradca, otoczony pięknymi kamienicami, połączonymi arkadami, uważany jest za jeden z najpiękniejszych w kraju. Centrum miasta ma niepowtarzalną atmosferę, historia „tchnie” na zwiedzających dosłownie na każdym kroku. Do najciekawszych zabytków należą dwie kamienne fontanny, „kolumna zarazy”, kościoły św. Jakuba i św. Ducha (oba mają dostępne wieże i oferują piękne widoki) oraz Kościół Jezuitów. Rynek w Telczu otaczają 3 duże stawy (Štěpnický, Ulický i Staroměstský), które podkreślają niepowtarzalną atmosferę miasta. Jednocześnie nie są to jedyne stawy znajdujące się w okolicach Telcza, między innymi (i bardziej nadające się do pływania) możemy wymienić na przykład Roštejn oraz Velký i Malý pařetizý rybník.

Třešť – miasto szopek i Franza Kafky

Třešť leży w połowie drogi pomiędzy stolicą regionu Jihlava, a renesansowym miastem Telč. Dziś 6-tysięczne miasto znane jest przede wszystkim z ponad 200-letniej i wciąż utrzymanej tradycji bożonarodzeniowej. W mieście Třešť, nawet w sierpniu można poczuć świąteczną atmosferę, a szopki bożonarodzeniowe można oglądać w tutejszym muzeum przez cały rok. W ciągu dwóch stuleci mistrzowie rzeźbiarstwa wyrzeźbili dziesiątki tysięcy figurek. Warto odwiedźić stałą wystawę szopek w Domu Schumpetera ( od papierowych po drewniane, ale takže o niespotykanych rozmiarach). Oprócz tej tradycji, w mieście nadal widoczne są ślady gminy żydowskiej, która mieszkała tu aż do II wojny światowej. Są to na przykład kręte uliczki, synagoga, imponujący cmentarz czy popiersie Franza Kafki, który odwiedzał Třešť jako student w latach 1900–1907, kiedy wyjeżdżał na wakacje do swojego wujka Dr. Siegfrieda Löwy’ego.