Jesioniki – nejwyższe pasmo Moraw

Jeseniki, a właściwie geomorfologicznie obszar Jeseników czy Sudety Wschodnie, to bardzo szerokie pojęcie – rozciąga się od Kralików na zachodzie, po Ostrawę na wschodzie i Ołomuniec na południu. Z turystycznego punktu widzenia interesuje nas przede wszystkim ich najwyższa i najsłynniejsza część zwana Wysokim Jesionikiem, która jest drugim co do wielkości pasmem górskim w Czechach oraz dominujące pasmo górskie Śląska i części północnych Moraw. Najwyższą górą jest Pradziad (1491 m.n.p.m.). Nieco mniej uwagi przyciąga Niski Jesionik, którego maksymalna wysokość wynosi zaledwie 800 m n.p.m. (szczyt Slunečná).

Park krajobrazowy Jesioniki

Na terenie Wysokich Jesioników, ze względu na bogactwo naturalne i jego zachowanie, w 1969 roku ogłoszono obszar chronionego krajobrazu Jesioniki o powierzchni 740 km². Obejmuje łącznie 33 małoobszarowe obszary chronione. Wśród ssaków rzadko można tu spotkać duże zwierzęta (ryś, wilk, niedźwiedź brunatny), jako gatunek wtórny zasadzono kozicę górską. Najciekawszym ssakiem jest mysz górska, relikt epoki lodowcowej. Przede wszystkim na grzbiecie Wysokiego Jesionika gniazduje kilka gatunków ptaków górskich – dzięcioł trójpalczasty, świerogotek łąkowy, siwerniak, płochacz halny, kos górski, czeczotka. Inne rzadsze gatunki gniazdujące na terenie Wysokiego Jesionika to sokół wędrowny, cietrzew, jarząbek, bocian czarny, derkacz, słonka. W celu ochrony rzadkich gatunków ptaków, utworzono także Obszar Ptasi Jesioniki. Najcenniejszymi zbiorowiskami roślinnymi w Wysokim Jesioniki są zbiorowiska subalpejskie. Rośnie tu kilka endemicznych gatunków i podgatunków roślin – dzwonek jesenicki, wiechlina jesenicka (Petrovy kameny), jitrocel tmavý sudetský, hvozdík kartouzek jesenický (Wielka kotlina) i kilka gatunków jastrzębców. Wielka kotlina to zupełnie wyjątkowe miejsce na terenie Republiki Czeskiej i całej Europy Środkowej, stwierdzono w niej około 350 gatunków roślin wyższych. Charakterystycznym gatunkiem etapu subalpejskiego jest dzwonek brodaty,  umieszczony w godle Obszaru Chronionego Jesioniki.

Trzy góry oddzielone „siodłami“

Pasmo górskie Wysoki Jesionik ma w przybliżeniu kształt litery Y, których poszczególne ramiona tworzą trzy góry, wzajemnie oddzielone przełęcze Vidly i przełęcz Červenohorské sedlo. Pradědská hornatina położona jest w południowej części pasma górskiego, pomiędzy przełęczami Skřítek i Červenohorské sedlo.

Główne szczyty od południa to Jelení hřbet (1.367 m), Velký Máj (1.385 m), Vysoká hole (1.465 m), Petrovy kameny (1.447 m) i Pradziad (1.491 m, najwyższy szczyt całego pasma). Z głównego grzbietu na zachód wznosi się masywny masyw Mravenečník (1344 m) wraz z pozostałymi szczytami Dlouhé Stráně (1354 m ze znaną elektrownią wodną) i Vřesník (1343 m). Keprnická Hornatina położona jest w północno-zachodniej części pasma górskiego, pomiędzy przełęczami Červenohorské sedlo i Ramzovské sedlo. W głównym grzbiecie znajdują się szczyty Červená hora (1333 m), Keprník (1423 m, najwyższy szczyt grzbietu) i Šerák (1351 m), a na południowy zachód rozciąga się masyw Vozky (1377 m). Medvědská hornatina położona jest w północno-wschodniej części pasma górskiego. W porównaniu z dwoma pierwszymi górami jest znacznie bardziej płaska, bez zauważalnego grzbietu. Jest oddzielona przełęczą Vidly i rozciąga się aż do przełęczy Rejvíz. Głównym szczytem jest Medvědí vrch (1216 m). Ważne przełęcze to Rejvíz (760 m - oddziela Wysoki Jesionik od Wyżyny Zlotogórskiej), Ramzovské sedlo (759 m - oddziela Wysoki Jesionik od Rychlebskich Gór), Červenohorské sedlo (1013 m - oddziela góry Keprnická i Pradědská), Vidly sedlo (930 m). m - oddziela Góry Pradědská i Medvědská, przełęcz Hvězda (852 m - w pobliżu Karlova Studánky) i przełęcz Skřítek (874 m - oddziela Wysoki Jesionik od Hraběšické vrchoviny). Wszystkie przecinają drogi (Ramzovské sedlo i kolej) i są ważnym punktem wyjścia dla szlaków turystycznych. W Wysokim Jesioniku nie ma tak wielu schronisk górskich, jak w innych naszych ważnych pasmach górskich.Są to schroniska Alfrédka, Barborka, Červenohorské sedlo, Chata Jiřího na Šeráku, Kurzovní chata, Ovčárna, Chata na Skřítku i Švýcárna. Obiekt telekomunikacyjny na szczycie Pradziadu oferuje również restaurację i punkt widokowy.

56 szczytów powyżej tysiąca metrów

W Wysokim Jesioniku znajduje się łącznie 56 szczytów powyżej 1000 m.n.p.m. Wysoki Jesionik jest zatem pasmem górskim z drugą co do liczby tysiącówek (po Szumawie) i jednocześnie drugim co do wielkości (po Karkonoszach). Najwyższymi górami są Pradziad (1491 m jest piątą co do wysokości górą w Czechach, ale na górze znajduje się 162 m wysoki nadajnik telewizyjny, który jest nawet najwyższym – choć sztucznym – punktem w Czechach). Vysoká hole (1.465 m) słynie z tego, że na jej wschodnim zboczu położona jest Wielka Kotlina, najbogatsze miejsce botaniczne w Czechach. Bardzo popularne są Petrovy kameny (1447 m) nad Ovčárną, rzekomym miejscem spotkań czarownic.

Piękne szlaki turystyczne

Červenohorské sedlo jest ważnym węzłem turystycznym, który dzięki centralnemu położeniu i dobrej dostępności komunikacyjnej stanowi punkt wyjścia dla wielu utrzymywanych szlaków turystycznych. Stąd szlaki rozgałęziają się na obie strony Wysokiego Jesionika. Z Červenohorskiego sedla przez schronisko Švýcárna na szczyt Pradziadu prowadzi popularna trasa. W zasadzie cała trasa prowadzi pod górę. Ze Švýcárny otwiera się panorama najwyższej góry Moraw – Pradziad. Ze Švýcárny do Pradziadu jest przyjemna i łagodna wspinaczka. Trasa z Červenohorskiego sedla do Pradziadu liczy 8,5 km. Do Červenohorskiego sedla można łatwo dojechać autobusem ze Šumperka i Jeseníku.

Najbardziej odpowiednią bazą wypadową do zwiedzania zachodniej części Wysokiego Jesionika jest Ramzovské sedlo. Wspinając się na Šerák trzeba pokonać różnicę wysokości prawie 600 m, ale można skorzystać z kolejki linowej. Na szczycie Šeráka (1351 m.n.p.m.) znajdują się gołe równiny i niskie świerki, a pod szczytem stoi chata Jiříego. Trasa grzbietowa skręca na południowy wschód i od przełęczy wzdłuż biegunów wspina się na nagi szczyt Keprník (1423 m.n.p.m.), skąd przy dobrej pogodzie roztacza się niepowtarzalny widok na Jesioniki i grzbiety górskie od Karkonosz aż do Beskidów. Z gołego szczytu zejście prowadzi do węzła Trojmezí, następnie do Vřesovej studánki pod szczytem Czarnej Góry (1333 m.n.p.m.), skąd trasa schodzi do Červenohorskiego sedla.

Hřebenovka przez szczyt Vysoká hole (1464 m.n.p.m.), Kamzičník, Máj i Jelení hřbet należą do najlepszych tras widokowych na Morawach. Istnieją jedynie niewielkie różnice w wysokości. Z Jelení studánky prowadzi dalej do schroniska Alfrédka, a następnie pod szczytem Pecný drogą do skrzyżowania Pod Josefínkou, Pod Zelené kameny, Pod Ztracené kameny i Skřítek. Grzbiet Wysoki Jesionik kończy się przy stacji samochodowej Skřítek. Działają tu linie autobusowe z Rýmařova do Šumperka.

Wodospady Białej Opawy

Wodospady Białej Opawy to nazwa kanionu rzeki Białej Opawy w jej górnym biegu, poniżej południowo-wschodniego zbocza Pradziadu. Są częścią Narodowego Rezerwatu Przyrody Pradziad i najbardziej imponującym miejscem w Jesionikach.

Rzeka Biała Opava ma swój początek na południowym zboczu Pradziadu i po 13,2 km biegu wpada do Opawy Środkowej w pobliżu Vrbna pod Pradziadem. W najwyższym odcinku znajdują się bystrza, kaskady i wodospady. Najwyższy wodospad mierzy prawie 8 metrów. Wokół wodospadów przebiega trasa ścieżki naukowej Wodospady Białej Opawy, na której znajdują się tablice informujące o znajdujących się tu atrakcjach. Ścieżka wokół wodospadów jest bardzo trudno dostępna, przecina kanion kilkoma kładkami i drabinami. W trudnych miejscach instalowane są łańcuchy do trzymania. Głęboka dolina robi wrażenie wieloma dzikimi bystrzami, kaskadami, wodospadami i gigantycznymi kotłami. Trasa zaczyna się w Karlovej Studánce i kończy się pod Ovčárną. Po minięciu schroniska Barborka już niedaleko do Pradziadu.